بانکداری باز در ایران؛ در مسیر رشد اما گرفتار انحصارگرایی

بانکداری باز در ایران از سال ۱۳۹۳ آغاز شده و با وجود تلاش‌های صورت‌گرفته، همچنان با چالش‌هایی نظیر انحصارگرایی، نبود شفافیت در قوانین و تأخیر در تصمیم‌گیری‌های کلیدی دست‌وپنجه نرم می‌کند. این موارد در نشست تخصصی «بانکداری باز؛ هم‌زیستی و هم‌تکاملی در زیست‌بوم بانکداری» در یازدهمین همایش بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت مورد بحث قرار گرفت.

آرش بابایی، مدیرعامل توسن، در این نشست به دلایل اصلی عقب‌ماندگی بانکداری باز در ایران اشاره کرد و گفت: «نگاه تمرکزگرایانه رگولاتور و عدم شفافیت در قوانین از بزرگ‌ترین موانع توسعه این حوزه هستند. بانک‌ها باید API‌های خود را باز کرده و از رویکرد انحصارگرایانه دست بردارند.» او همچنین بر لزوم حل اختلافات میان نهادهای اکوسیستم و شفافیت بیشتر در نظام کارمزدی تأکید کرد.

تجربه جهانی بانکداری باز

مسعود پشمچی، مدیرعامل گروه داده‌پردازی پارسیان، در این نشست آمارهایی از موفقیت بانکداری باز در اروپا و بریتانیا ارائه داد. او اشاره کرد که در سال ۲۰۲۳ بیش از ۱۲ میلیارد تراکنش مبتنی بر API در اروپا و ۱۰ میلیون کاربر فعال در بریتانیا ثبت شده است. به گفته او، این پیشرفت‌ها نشان‌دهنده پتانسیل بالای این حوزه در افزایش حجم اقتصاد دیجیتال و رشد استارت‌آپ‌های فین‌تک است.

پشمچی تأکید کرد که برای تحقق این اهداف در ایران، بومی‌سازی مدل‌های جهانی و ایجاد زیرساخت‌های امنیتی مناسب ضروری است. او تأخیر در تصمیم‌گیری‌های بانک مرکزی را یکی از دلایل بی‌اعتمادی بانک‌ها به فین‌تک‌ها دانست و بر ضرورت استقرار سندباکس‌ها و الزام بانک‌ها به ارائه API‌های خود تأکید کرد.

بانکداری باز: استراتژی فراتر از فناوری

محمود کریمی، رئیس گروه مشاوره تحقیقات و مطالعات راهبردی شرکت ملی انفورماتیک، بانکداری باز را رویکردی استراتژیک توصیف کرد که فراتر از فناوری Open API است. او بیان کرد: «بانکداری باز به مشتریان این امکان را می‌دهد که مالکیت داده‌های خود را در دست داشته باشند و به طور مستقیم از خدمات متنوع بهره‌مند شوند.» او افزود که این رویکرد باید با حفظ امنیت و حریم خصوصی مشتریان همراه باشد.

چالش‌های قانون‌گذاری و نقش بانک مرکزی

آمنه نادعلی‌زاده، مدیر اداره توسعه و تدوین مقررات نظام‌های پرداخت بانک مرکزی، به چالش‌های موجود در مسیر بانکداری باز اشاره کرد و گفت: «نبود شفافیت در قوانین و بی‌علاقگی شرکای تجاری، از موانع اصلی توسعه بانکداری باز در ایران هستند.» او تأکید کرد که قانون جدید بانک مرکزی، با تعریف نقش‌ها و مسئولیت‌های دقیق‌تر، می‌تواند به کاهش ریسک‌ها و افزایش اعتماد به اکوسیستم بانکداری باز کمک کند.

تحلیل کردیت پلاس

بانکداری باز به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین تحولات فناوری مالی، نقشی اساسی در توسعه خدمات نوآورانه و افزایش فراگیری مالی دارد. با این حال، تحقق این پتانسیل در ایران مستلزم عبور از چالش‌هایی مانند انحصارگرایی، نبود شفافیت در قوانین و تسریع تصمیم‌گیری‌های کلیدی توسط رگولاتورها است. کردیت پلاس با بررسی دقیق‌تر این موضوع، تلاش می‌کند تا فضای تعامل بین بانک‌ها، فین‌تک‌ها و تنظیم‌گران را شفاف‌تر و عملی‌تر کند.