دو ابزار ارزی جدید بانک مرکزی برای تأمین مالی ۵ میلیارد دلاری معرفی شدند

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران روز چهارشنبه، ۲۱ خرداد ۱۴۰۴، طی مراسمی رسمی با حضور رئیس‌کل این بانک، از دو ابزار نوین مالی با هدف تأمین منابع ارزی و مدیریت بازار ارز کشور رونمایی کرد. این ابزارها شامل تالار پیش‌فروش ارز و بازار معاملات امتیاز صادراتی هستند و در مجموع برای تأمین مالی ۵ میلیارد دلار طراحی شده‌اند.

محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی، در این مراسم با تأکید بر هدف‌گذاری تأمین ۳ میلیارد دلار از طریق تالار پیش‌فروش ارز اعلام کرد: «ابزار امتیاز صادراتی نیز با هدف هم‌راستا کردن سیاست‌های ارزی و تجاری کشور توسعه یافته تا زمینه‌ساز تأمین پایدار ارز برای رشد، سرمایه‌گذاری و توسعه اقتصادی باشد.»

پیش‌فروش ارز؛ ابزار نوین برای مدیریت ریسک و تأمین مالی

تالار پیش‌فروش ارز سازوکاری مشابه بازار آتی (فوروارد مارکت) دارد، با این تفاوت که متناسب با محدودیت‌های داخلی طراحی شده است. در این بازار، صادرکنندگانی که تعهدات ارزی خود را به‌درستی ایفا کرده‌اند، می‌توانند بخشی از ارزهای آتی خود را به واردکنندگان معرفی‌شده از سوی وزارت صمت پیش‌فروش کنند.

مبنای قیمت‌گذاری معاملات، نرخ‌های مرکز مبادله است و برای ایجاد جذابیت، امکان ارائه تخفیف‌های مشخص از سوی صادرکنندگان در نظر گرفته شده است. بخشی از مبلغ معامله به‌صورت پیش‌پرداخت تسویه می‌شود و مابقی در تاریخ سررسید با نرخ همان روز بازار مبادله نهایی خواهد شد.

اصغر بالسینی، سخنگوی مرکز مبادله، با اشاره به اهمیت این ابزار گفت: «پیش‌فروش ارز علاوه بر تأمین مالی ریالی برای صادرکنندگان، ریسک نوسانات نرخ ارز را برای واردکنندگان پوشش می‌دهد و امکان برنامه‌ریزی بهتر برای فعالیت‌های تجاری را فراهم می‌کند.»

بازار امتیاز صادراتی؛ ابزاری برای پشتیبانی از صادرکنندگان خرد

ابزار دوم معرفی‌شده، بازار معاملات امتیاز صادراتی است که با همکاری بانک مرکزی، مرکز مبادله و وزارت صمت طراحی شده و تمرکز آن بر صادرات غیرنفتی به‌ویژه از سوی صادرکنندگان خرد مانند تولیدکنندگان محصولات کشاورزی و صنایع‌دستی است.

در این بازار، بنگاه‌هایی که از سوی وزارت صمت تأیید می‌شوند، می‌توانند امتیازهای صادراتی خود را در بستری رقابتی خریدوفروش کنند. هدف این سازوکار، تسهیل بازگشت ارز به کشور، ایجاد انگیزه برای صادرکنندگان خرد و جداسازی سیاست‌های تجاری از سیاست‌های ارزی عنوان شده است.

علیرضا گچ‌پززاده، معاون ارزی بانک مرکزی، اعلام کرد: «فروشندگان در این بازار صادرکنندگان غیرنفتی مشمول جزء ۲ بند ۱۱ برنامه هفتم توسعه هستند. فرآیند معاملات می‌تواند از طریق بانک یا مستقیماً توسط صادرکننده انجام شود که در هر دو حالت، توافق بین طرفین و شفافیت کامل الزامی است.»

صکوک ارزی و ابزارهای مکمل

در کنار این ابزارها، بانک مرکزی از پیش از این انتشار صکوک ارزی با نرخ بهره ۶ درصد را نیز آغاز کرده و تاکنون موفق به فروش ۴۶۰ میلیون دلار از این اوراق شده است. هدف نهایی، تأمین ۲ میلیارد دلار از این مسیر تا پایان سال است.

گامی به سوی شفافیت، پیش‌بینی‌پذیری و کاهش هزینه تولید

راه‌اندازی این دو ابزار ارزی را می‌توان پاسخی به نیازهای بازار در شرایط پرنوسان ارزی کشور دانست. این اقدامات علاوه بر کاهش صف تقاضای ارز، به تأمین مالی طرح‌های توسعه‌ای، شفاف‌سازی در اظهارنامه‌های صادراتی، و کاهش هزینه‌های تولید کمک خواهند کرد.

در مجموع، ورود ابزارهای جدید ارزی به بازار مالی ایران، گامی مهم در راستای تقویت زیرساخت‌های ارزی، پیوند عمیق‌تر بین تجارت خارجی و نظام مالی و افزایش انگیزه برای بازگشت ارز حاصل از صادرات به کشور محسوب می‌شود.