پایان دوران ارز نیمایی؛ گامی به‌سوی شفافیت در بازار ارز

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که از ۲۴ آذرماه، بازار ارز برای معاملات تجاری به‌طور رسمی آغاز به کار کرده و صادرکنندگان می‌توانند ارز حاصل از صادرات خود را در سامانه نیما با نرخ‌های توافقی عرضه کنند. این اقدام با هدف تقویت بازار ارز تجاری، تسهیل مبادلات و ارتقای شفافیت ارزی انجام شده است.

بر اساس اطلاعیه بانک مرکزی، صادرکنندگان بخش‌های پتروشیمی، فولاد، فلزات رنگین و فرآورده‌های نفتی از اول بهمن ۱۴۰۳ ملزم خواهند بود ارز خود را از طریق بانک‌های عامل در این بازار عرضه کنند. واردکنندگان نیز از همین تاریخ ملزم به خرید ارز از طریق بانک‌های عامل خواهند بود.

تاریخچه سامانه نیما

سامانه نیما که در اردیبهشت ۱۳۹۷ راه‌اندازی شد، به‌عنوان نظام یکپارچه معاملات ارزی طراحی شده بود تا شکاف میان نرخ ارز دولتی و بازار آزاد را کاهش دهد. این سامانه در سال‌های اخیر نقش مهمی در مدیریت بازار ارز ایفا کرد، اما با چالش‌هایی از جمله محدودیت سقف قیمتی مواجه بود که باعث ایجاد نوسانات و فرآیندهای غیرشفاف شد.

واکنش‌ها به حذف ارز نیمایی

تصمیم بانک مرکزی برای حذف ارز نیمایی واکنش‌های متفاوتی را برانگیخته است. مجید شاکری، اقتصاددان، معتقد است که سامانه نیما هیچ‌گاه یک بازار واقعی نبود و صرفاً به‌عنوان یک سیستم ثبت معاملات عمل می‌کرد. او تأکید دارد که بازار ارز تجاری جدید می‌تواند فرآیندهای پرهزینه و غیررسمی گذشته را از بین ببرد و به شفافیت بیشتر کمک کند.

در مقابل، مهدی دارابی از مرکز پژوهش‌های مجلس، با اشاره به اینکه افزایش نرخ ارز رسمی لزوماً عامل تورم نیست، تأکید می‌کند که این تغییرات نتیجه تورم بالای سال‌های اخیر است و می‌تواند به ثبات نسبی در بازار کمک کند.

گامی به‌سوی شفافیت و تسهیل تجارت

بهرام شکوری، رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق ایران، این اقدام را مثبت ارزیابی کرده و معتقد است که بازار ارز توافقی می‌تواند مسیر شفاف‌تری برای معاملات ارزی فراهم کند و موانع پیش روی صادرکنندگان را کاهش دهد.

با حذف ارز نیمایی و جایگزینی آن با بازار ارز توافقی، اقتصاد ایران گامی جدید به‌سوی شفافیت ارزی و کاهش رانت برداشته است. آیا این تغییرات می‌توانند به توسعه تجارت و کاهش نوسانات ارزی منجر شوند؟ باید منتظر ماند و دید.