کاهش چشمگیر سهم دلار آمریکا در ذخایر ارزی جهانی به زیر 58 درصد

دونالد ترامپ تلاش‌های زیادی برای حفظ سلطه دلار آمریکا انجام داده است. ابتکار کاهش وابستگی به دلار (دی‌دلاریزاسیون) در روزهای اخیر شدت گرفته است. در حالی که کشورهای مختلف در تلاشند تا دلار را از سلطه بیندازند، عوامل دیگری نیز باعث کاهش سهم دلار در ذخایر جهانی شده‌اند. دلار آمریکا به عنوان اصلی‌ترین دارایی ذخیره‌ای در طولانی‌ترین زمان شناخته می‌شده است. اخیراً مشخص شده که سهم دلار از ارزهای ذخیره‌ای جهانی کاهش یافته است.

آیا وضعیت دلار آمریکا به عنوان ارز ذخیره‌ای جهانی در معرض تهدید است؟

دوران سلطه دلار به عنوان ارز ذخیره‌ای جهانی، سال‌ها یکی از ارکان اصلی توانایی ایالات متحده برای اداره کسری‌های مالی و تجاری بزرگ بوده است. ولف ریچتر، تحلیلگر و ناشر سایت “وولف استریت”، اشاره کرد که این موقعیت ممتاز به ایالات متحده این امکان را داده است تا با هزینه کم و به مقدار زیاد قرض بگیرد. این به لطف ذخایر ارزی خارجی است که بانک‌های مرکزی کشورهای مختلف در دارایی‌های دلاری نگهداری می‌کنند، از جمله اوراق قرضه خزانه‌داری، بدهی‌های شرکتی و حتی سهام.

اما این سلطه برای همیشه تضمین‌شده نیست. با این که کشورهای بیشتری به سوی تنوع منابع مالی و دوری از دلار می‌روند، این تغییر به تدریج صورت می‌گیرد، اما خطرات آن به آرامی در حال شکل‌گیری است و می‌تواند تبعات طولانی‌مدتی برای ثبات اقتصادی ایالات متحده و پویایی‌های مالی جهانی داشته باشد.

در پایان سال 2024، بانک‌های مرکزی خارجی 6.63 تریلیون دلار در دارایی‌های دلاری داشتند که شامل اوراق قرضه و دیگر اوراق بهادار بود. این رقم نسبت به سال گذشته با کاهش 59 میلیارد دلاری روبه‌رو بود. به ویژه، سهم دلار آمریکا از ذخایر ارزی جهانی به 57.8 درصد کاهش یافت که پایین‌ترین سطح آن از سال 1994 تاکنون است. در طول دهه گذشته، سلطه دلار 7.3 درصد کاهش یافته است که نشان‌دهنده روندی مداوم به سمت تنوع در استفاده از ارزهای غیر دلاری و طلا توسط بانک‌های مرکزی است.

وضعیت سایر ارزها

یورو به عنوان ارز ذخیره‌ای جایگزین دلار آمریکا عمل نمی‌کند. ریچتر گفت: «یورو دومین ارز ذخیره‌ای بزرگ جهان است و در پایان سال 2024 به میزان 2.27 تریلیون دلار نگهداری شده است. سهم آن در ذخایر جهانی در سال‌های اخیر به طور ثابت حدود 20 درصد بوده است که کمترین میزان آن در سال 2016 معادل 19.1 درصد و بیشترین میزان آن در سال 2020 معادل 21.3 درصد بوده است. در سه‌ماهه چهارم سال 2024، سهم یورو 19.8 درصد بود.»

اگرچه این مسأله تهدیدی مستقیم برای دلار محسوب نمی‌شود، اما ممکن است به ابتکار دی‌دلاریزاسیون که کشورهای گروه بریکس در حال پیگیری آن هستند، کمک کند. ارزهای کشورهای عضو این گروه، مانند چین، نقش مهمی ایفا می‌کنند. با این حال، علی‌رغم اینکه چین دومین اقتصاد بزرگ جهان است، ارز این کشور، یوان، تنها 2.2 درصد از سهم ذخایر جهانی را به خود اختصاص داده است. ریچتر افزود: «یوان در مقابل دلار آمریکا و دیگر ارزها از سال 2022 ضعیف‌تر شده است. بانک‌های مرکزی به دلیل کنترل‌های سرمایه‌ای چین، مشکلات قابلیت تبدیل یوان و پیچیدگی‌های دیگر، تمایلی به دارایی‌های یوان‌محور ندارند.